Samorządowa organizacja banków działająca na podstawie ustawy o izbach gospodarczych z 30 maja 1989 roku, powołana do życia w styczniu 1991 roku. Członkostwo w ZBP ma charakter dobrowolny i obejmuje banki działające na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej, utworzone i działające na podstawie prawa polskiego.
Do zadań statutowych Związku należy reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów jego członków, m in. w zakresie uregulowań prawnych dotyczących ustawodawstwa bankowego, wydawania opinii i ekspertyz oraz delegowanie przedstawicieli do udziału w pracach instytucji doradczo-opiniodawczych dotyczących działania banków, uczestnictwo w charakterze ekspertów w pracach legislacyjnych komisji Sejmu, Senatu, współpraca z Narodowym Bankiem Polskim, rządem i właściwymi ministerstwami, w zakresie funkcjonowania przepisów prawa odnoszących się do polskiego systemu bankowego, organizowania wymiany informacji pomiędzy bankami, promocji sektora bankowego i jego usług, budowy infrastruktury międzybankowej, wspierania standaryzacji produktów i usług bankowych, upowszechnianie wiedzy na temat bankowości, prowadzenie postępowania pojednawczego i sądownictwa polubownego dla banków, upowszechniania zasad dobrej praktyki bankowej, popieranie kształcenia zawodowego i koordynacja programów szkoleniowych dla kadry bankowej.